Blogs De impact van social media op de maatschappij
7 februari 2019

We liken, delen en retweeten er aardig op los op social media. Een like voor de sneeuwpop van je buurkindjes lijkt onschuldig, maar is dat ook zo? Wat is de impact van een like op social media op de maatschappij? Wie is er verantwoordelijk voor de impact die online media op ons heeft? Dit stond ter discussie tijdens de afgelopen editie van “Professoren in de theaterarena” in theater de Veste in Delft.

“Professoren in de theaterarena”

Een lokale ‘Universiteit van Nederland’ is waarschijnlijk de beste omschrijving van “Professoren in de theaterarena”. Deze wordt een paar keer per jaar georganiseerd door Bèta Balie, TU Delft en Theater de Veste. Elke editie wordt er een actueel thema gekozen waarover drie onderzoekers iets komen vertellen en de discussie over aangaan. Afgelopen keer luidde de titel: “Kan uw ‘like’ op Facebook de samenleving ontwrichten?”. Alan Hanjalic (hoogleraar Intelligent Systems aan de TU Delft), Rebekah Trobmle (universitair docent en onderzoeker bij het Institute for Political Science, Universiteit Leiden) en Haye Hazenberg (postdoc Techniek, Bestuur en Management aan de TU Delft) vertelden elke over hun onderzoek gerelateerd dit onderwerp. Wouter van Noort (technologieredacteur van NRC Handelsblad) nam ook deel aan de discussie.

Recommendation systems

De eerste wetenschapper aan het woord was Alan Hanjalic. Zijn onderzoek richt zich op recommendation systems. Denk hierbij aan de systemen achter bedrijven zoals Zalando en Netflix die aan de hand van ons gedrag aanbevelingen doen. Het doen van goede aanbevelingen kan lastiger zijn dan je denkt. Bij sommige systemen geven wij als gebruikers duidelijk aan dat we iets wel of niet leuk vinden. Denk aan de ‘thumbs up’ op YouTube. Maar welke eigenschappen van een filmpje zorgen ervoor dat wij het leuk vinden. Komt het door de lengte, het onderwerp, de personen die we zien? Soms klikken we rond op een platform zonder feedback achter te laten, wat zegt ons gedrag dan over de beslissingen die we maken?

Wanneer we de data begrijpen komt de volgende uitdaging: wat doen we met de data? We volgen en liken de dingen en personen die wij leuk vinden. Facebook en andere tech-bedrijven maken hier gebruik van en laten precies zien wat (zij denken dat) wij leuk vinden. We komen hierdoor in een filterbubbel terecht, de tech-bedrijven filteren de informatie die we zien. Wanneer je netwerk bestaat uit gelijkgestemden, bijvoorbeeld in politieke voorkeur, zal een post met jouw politieke standpunt geliked en gedeeld worden. Dit netwerkt echoot dezelfde ideeën waardoor het versterkt wordt, oftewel echo chambers. De wetenschap is daarom bezig met het ontwerpen van een sociaal verantwoordelijk recommendation system. Volgens Alan zal er eerst een prototype moeten worden gemaakt om te zien wat er technisch mogelijk is om vervolgens social scientists te betrekken bij de implementatie van een systeem in de maatschappij.  

It’s not the tech. It’s you

Eerst een prototype maken en daarna social scientist betrekken? Dit is iets waar Rebekah Trobmle het niet helemaal mee eens is. Ze start haar verhaal met de quote “It’s not the tech. It’s you”. Het zijn de bedrijven die gebruik maken van onze data, waardoor filter bubbels worden gecreëerd en echo chambers ontstaan. Echter zijn wij, als gebruiker, zelf verantwoordelijk voor ons gedrag. Wanneer je iets voor het eerst zoekt op YouTube of Google zijn de resultaten veel diverse en neutraler dan vaak beweerd wordt. Wij zijn zelf uiteindelijk degene die bepalen welk filmpje of welke website er wordt geopend. Omdat mensen graag informatie proberen te matchen met wat ze al weten of denken sturen we zelf op onze filter bubbel af.

De aandacht voor sociaal verantwoordelijke recommendation systems en het tegengaan van fake news zal niet werken als er alleen vanuit een technisch aspect naar wordt gekeken. Als we het menselijk denken niet meenemen zullen deze initiatieven falen. Ze pleit er daarom ook voor dat sociale wetenschappers vanaf het beginstadium met engineers samen moeten werken. Zo kunnen systemen ontworpen worden die het menselijk denken vanaf het begin mee nemen. Verder vergelijkt ze de echo chambers die er zijn met de verzuiling van Nederland. In iedere zuil bevinden zich gelijkgestemden die elkaars mening versterken. De zuilen van toen waren georganiseerd en er werd in formele setting met elkaar gepraat werd. Deze organisatie is niet te vinden in de echo chambers van nu waardoor maatschappelijke spanningen minder goed afgehandeld kunnen worden.

Invloed op de gemeenteraadsverkiezingen

Tenslotte gaf Haye Hazenberg een presentatie over zijn onderzoek over de invloed van social media op de gemeenteraad in Nederland. Bij dit onderzoek is er gekeken naar de politieke kleur op de social media kanalen en wat blijkt.. die zijn best wel neutraal! Wanneer je bijvoorbeeld op YouTube een filmpje van een politieke partij bekijkt, is een groot deel van de recommendations die erna volgen neutraal. Denk hierbij aan debatten uit de tweede kamer. Op Twitter zijn er relatief weinig bots, 1% van de tweets wordt gegenereerd door Twitter bots. De Twitter bots die er zijn, zijn wel meestal rechts. Wat betreft de eco chambers heeft PVV de meest centrale chamber. Dit betekent dat PVV aanhangers de meeste interactie hebben met verschillende niet-PVV volgers en hebben daardoor een grotere invloed op Twitter dan de andere partijen.

Discussie

Als afsluiting van de avond gingen de drie onderzoekers en Wouter van Noort in discussie. ‘Is het internet kapot?’ vraagt de host René M. Broeders. ‘Jazeker.’, begint Wouter, ’Het internet was er om te verbinden maar het tegenovergestelde gebeurt nu’. ‘Niet alleen het internet, ook de samenleving is kapot’ reageert Alan hierop. ‘De grote bedrijven verzamelen data zodat ze de aandacht van de gebruiker kunnen vasthouden. Er wordt ingespeeld op impulsen en er wordt een vergrootglas over onze samenleving heen gelegd. Dit is hun verdienmodel’ vervolgt Wouter. Volgens Rebekah representeert technologie onze gebreken als mensen. ‘We kunnen niet alles fixen, mensen hebben imperfecties’. Alan reageert: ‘We zitten in een 4de technologische revolutie. Wij moeten dan ook evalueren.’. Volgens Haye moeten we af van het idee dat het internet neutraal is. ‘Er zijn monopoliën ontstaan en die moeten we afbreken’. De Europese Unie en wetgeving zouden heel een rol in kunnen spelen.

Of de vier panelleden nog een aanbeveling hebben?

Wouter: “Bewustwording is belangrijk. Het is hoopgevend dat de EU nadenkt over ethiek en privacy. De monopolie die ontstaan is moet afgebroken worden”

Rebekah: “We moeten verschillende perspectieven bij elkaar brengen in een vroeg stadium. We moeten ook meer onderzoek doen over welke impact filter bubbels en echo chambers nu echt hebben. We hebben er wel ideeën over maar echt begrijpen doen we het niet”

Alan: “We zitten in een normale revolutie. Het is belangrijk om de nieuwe generatie goed te scholen en het menselijke aspect mee te nemen”

Haye: “Ik ben het eens met wat er door de anderen is gezegd. De EU speelt een belangrijke rol net als interdisciplinair werken. We moeten een vorm vinden tussen bedrijf en staat in’.

Dus, kan een like de samenleving ontwrichten?

Ja een like kan de samenleving ontwrichten maar of dit gebeurt is afhankelijk van hoe wij met social media om gaan. Het onderzoeksveld hoeft zich de komende jaren in ieder geval niet te vervelen als het om online media gaat. Maar wat kunnen wij, als ontwerpers van online communicatie, mee nemen uit deze discussies? Het is vooral belangrijk om ons bewust te zijn van de impact van social media en ons gedrag. Jouw volgers kunnen in andere filter bubbels en echo chambers zitten dan jijzelf of jouw organisatie.

Door goed te luisteren en te monitoren kun je ervoor zorgen dat je weet wat er speelt in verschillende chambers. Dit is zeer waardevol wanneer je de interactie aangaat. Je kunt zorgen dat de interactie aansluit bij wat je weet van de gebruiker zodat je niet volledig de plank mis slaat. Helemaal wanneer er een discussie is rondom jouw organisatie is het goed om te weten wat er speelt bij verschillende kampen om zo je strategie te bepalen. Ook in je content creatie kun je dit gebruiken. Je kunt inspelen op wat er in een echo chamber gebeurt of je kunt er juist voor zorgen dat je niet altijd hetzelfde geluid laat horen maar onderwerpen van diverse perspectieven belicht.

Staat jouw organisatie stil bij de impact van social media op de maatschappij? Laat het ons weten!