Blogs Wat wij leren van de wetenschappers-communicatie in Don’t look up
11 januari 2022

De nieuwste hit op Netflix ‘Don’t look up’ werd vandaag uitvoerig aan de (digitale) keukentafel van Noscura besproken. Wat een herkenning in de uitdagingen van goede wetenschapscommunicatie en verfrissende knipoog naar de (Amerikaanse) politiek. Wat een fijne manier om maatschappelijke uitdagingen te belichten. Ook een mooie knipoog naar degene die aan het hoofd staan van socialmediaplatforms, kwamen we tijdens de keukentafelsessie achter. Voor ons de meest interessante meepakker van deze film: communicatie door wetenschappers. Hoe moeilijk hebben wetenschappers het om hun punt aan het verstand van het grote publiek te krijgen? Hoe betrek je het publiek bij relevant wetenschappelijk onderzoek?

Meteoor is metafoor voor klimaatverandering

De wetenschappers Randall (Leonardo di Caprio) en Kate (Jennifer Lawrence) proberen de mensheid te waarschuwen voor een naderend gevaar. Zij ontdekken een komeet die de aarde gaat verwoesten en in één keer al het leven op aarde zal wegvagen. De meteoor als metafoor voor het gevaar ten gevolge van klimaatverandering. De gevolgen van een meteoor hebben echter een explosievere impact op de samenleving dan de geleidelijke verandering van ons klimaat. De metafoor helpt dus om de boodschap over te brengen. Er is een dreigend gevaar en het is aan ons om het te stoppen.

Dr. Oglethorpe van NASA – ook een wetenschapper dus – is snel overtuigd en escaleert naar het hoogste nationale niveau. Daarna wordt het lastiger. De president en aanhang zijn niet te overtuigen, stellen andere prioriteiten en besluiten om het nieuws niet wereldkundig te maken. Hier zagen we de eerste struggle waarin wetenschappers en leiders elkaars taal niet spreken én/of elkaars belangen niet delen.

Wetenschapperscommunicatie communiceert niet altijd

Via de media lukt het ook niet, teveel aandacht voor entertainment, te weinig begrip en geduld voor de wetenschappelijke uitleg. Het onderwerp sluit simpelweg niet genoeg aan bij de wensen en het verhaal van de presentatoren zelf. De passie waarmee de wetenschappers communiceren werkt in hun nadeel, omdat ze willen overtuigen door het simpelweg delen van de wetenschappelijke feiten. De feiten vertellen immers altijd de waarheid, waarom zou je anders willen communiceren?

Wetenschapscommunicatie is de kunst van het kunnen verbinden van actualiteit aan inhoudelijke expertise, waarop de expert het verhaal kan vertellen en de interactie aan kan gaan. Een expert kan heel goed in staat zijn om in de gaten houden of zijn/haar onderwerp een actueel onderwerp wordt. Juist door niet alleen te zenden maar ook in gesprek te gaan ontstaat nieuwe energie die positief kan bijdragen aan de wetenschap.

Erkenning van expertise wetenschappers vs die van algoritmes en influencers

Het moment van communiceren is het moment waarop jouw rol als expert van een (actuele) gebeurtenis al op orde zou moeten zijn. Anders sneeuwt je mening onder in de lawine van influencers, algoritmes en anderen met een (vaak niet wetenschappelijke onderbouwde) mening. In het voorbeeld van Don’t look up is dat punt het moment van besef van de noodzaak dat de mensheid gewaarschuwd moet worden. Dat is het moment dat je al moet weten wie je met welke boodschap wil bereiken, op welke kanalen je moet zijn, welke interactie je aan gaat en op welke manier. En dat is ook het moment waarop je al hebt bewezen dat je de expert bent, het goede netwerk hebt en kunt communiceren over jouw expertise.

De kern van de uitdaging van wetenschapscommunicatie zit in de erkenning van wetenschap en wetenschappers door het grotere publiek. Wetenschappers onderling verkrijgen bijvoorbeeld erkenning en waardering voor elkaar door het onderzoek dat iemand gedaan heeft, de onderwijsvaardigheden die men heeft, de vaardigheid om samen te werken die men laat zien en de (maatschappelijke) impact die iemand genereert.

Bij het grotere publiek zit de waardering van wetenschap en voor wetenschappers meer in de hoek van de vaardigheid een boodschap begrijpelijk over te brengen, om waardevolle input te geven in een discussie of om zijn of haar korte en duidelijke media-optredens. Empathie, geduld, tone of voice en uitstraling spelen hierbij een doorslaggevende rol. De manier waarop Randall in tweede instantie zijn rol als ‘sexy’ wetenschapper vervult is hiervan een goed (overdreven uiteraard) voorbeeld van. In tweede instantie want in eerste instantie gedraagt Randall zich als de wetenschapper met de inhoudelijke wetenschappelijke passie die niet begrijpt dat mensen niet willen luisteren naar wiskunde en feitelijkheden.

Wetenschapper: pak de regie over het debat rond jouw expertise

Hoe zorg je als wetenschapper dat je relatieve buitenstaanders betrekt bij jouw onderzoek? Want elke vorm van wetenschap is relevant voor onze maatschappij, er gebeuren prachtige dingen die heel waardevol en inspirerend zijn voor het grote publiek.
De wetenschapper is de expert op zijn of haar expertisegebied. Het is van belang voor wetenschappers om de regie te voeren over de online communicatie rondom dat expertisegebied. Bijvoorbeeld door te leren:

• Een relevant netwerk aan te leggen;
• Te luisteren naar relevante gesprekken over het expertisegebied;
• Interactie aan te gaan op de juiste momenten en tone of voice;
• Relevante content te maken en plaatsen.

Goede wetenschapscommunicatie is maatwerk. Wij denken graag mee in hoe een ‘Randall’ en een ‘Kate’ wellicht eerder en overtuigender over kometen, samenstellingen en de aantrekkelijkheid ervan hadden kunnen communiceren. Misschien zelfs via die goed bedachte en nog niet bestaande sociale netwerken als Vroom Vroom. Want niets zo mooi als een wetenschapper die met passie communiceert, door te verbinden van wetenschappelijke inhoud aan maatschappelijke issues. Door het onderwerp en het belang ervan boven het eigen ego te stellen.

Let’s look at that!

Meer weten over wetenschapscommunicatie?

Onze online ambassadeurstrainingen gaan over de uitdagingen in de online communicatie tussen wetenschappers en het grote publiek. Ze gaan ook over de intrinsieke motivatie van wetenschappers om te willen vertellen over de inhoud van hun expertisegebied. Elke wetenschapper als ambassadeur van zijn of haar expertisegebied. Wij helpen om dat zo efficiënt en doeltreffend te doen, op zo’n manier dat het meerwaarde heeft voor de wetenschapper.

Sneak peak: binnenkort starten we met het aanbieden van deze online ambassadeurstraining via e-learning, gecombineerd met online expertsessies en online intervisie. Meer weten, stuur me een berichtje.