Blogs Inclusieve wetenschapscommunicatie
24 februari 2023

Wetenschapscommunicatie richt zich op het delen van wetenschappelijke kennis met niet-wetenschappers. Typisch inclusieve communicatie dus. Of toch niet?  Vorige week stuitten we op twee webinars over inclusieve wetenschapscommunicatie, en vroegen ons af: is dat niet dubbelop ‘inclusief’ en ‘wetenschapscommunicatie’?  

De eerste lunchlezing, ‘Inclusieve wetenschapscommunicatie: Hoe informeer, inspireer en betrek je iedereen bij je wetenschap?’, werd gegeven door de Belgische SciComm Academy. De tweede ‘#SciCommLunch’  kwam uit de koker van onafhankelijk onderzoeksinstituut IVO. Beide sessies behandelden verschillende methodes van inclusieve wetenschapscommunicatie, met natuurlijk andere doelen en doelgroepen.

Wetenschapscommunicatie

Wetenschapscommunicatie is het communiceren van wetenschappen met niet-wetenschappers, vaak via publiek toegankelijke media. Wetenschap wordt er door begrijpelijker gemaakt en het belang ervan wordt verduidelijkt voor het grote publiek, indien deze goed is uitgevoerd. 

Het kan de wetenschappelijke kennis van de samenleving vergroten en nieuwsgierigheid stimuleren. Het kan misvattingen en desinformatie bestrijden, en ervoor zorgen dat mensen beter geïnformeerd zijn, met meer weloverwogen beslissingen als resultaat.

Wetenschapscommunicatie is toch inclusief?

Je zou zeggen dat het in de aard van wetenschapscommunicatie ligt om inclusief te zijn, omdat het met zijn communicatieboodschappen probeert te richten op niet-wetenschappers. Dat is ook wel de bedoeling, maar inclusieve wetenschapscommunicatie blijkt moeilijker dan het op het eerste gezicht lijkt. 

Wat is dan inclusieve wetenschapscommunicatie?

Inclusief betekent niemand uitsluitend. Inclusieve wetenschapscommunicatie probeert dus de gehele samenleving te bereiken. Of juist mensen met specifieke achtergronden, talenten, of profielen voor wie de resultaten van wetenschap van belang zijn. Of een bepaalde doelgroep waarmee je een wetenschappelijk project wil doen, of bij wie je onderzoeksresultaten of belangrijke kennis wil ophalen. 

Hoe informeer, inspireer en betrek je iedereen bij je wetenschap?

In de webinar op 14 februari van SciComm Academy over inclusieve wetenschapscommunicatie (hier te bekijken) vertelde Hanne Tytgat hoe ze kinderen bereikt met Ekoli, een ngo die vindt dat elk kind de kans moet krijgen om te experimenteren, creëren en onderzoeken. Medeoprichter Hanne vertelt gepassioneerd hoe ze kinderen bij wetenschap betrekt door het bieden van praktische STEM-workshops. De doelgroep van Ekoli bestaat uit, onder andere, kwetsbare kinderen en jongeren met een migratieachtergrond, leermoeilijkheden, of uit lagere socio-economische klassen.

Outreach

Succes begint met een actieve outreach, door nauw samen te werken met organisaties die de doelgroep al bereiken, zogenoemde sleutelpartners. Dit zijn bijvoorbeeld scholen waar inclusief onderwijs een belangrijke rol speelt, maar ook maatschappelijke organisaties en verenigingen zonder winstoogmerk die in de wijken actief zijn waar Ekoli’s doelgroep zich bevindt. 

Breng wetenschap naar de wijk

Ekoli brengt wetenschap naar kansarme groepen jongeren van 6-18 jaar en hun leerkrachten, door workshops en educatieve programma’s te organiseren. Dit doen ze door naar de jongeren zelf toe te gaan.

Ze betrekken de omgeving en buurt van de jongeren in het ‘onderzoek’, waarmee ze de jongeren een gevoel van empowerment geven. Materialen die ze gebruiken zijn duurzaam en goedkoop, vaak verkregen via hergebruik en donaties, maar ook huis, tuin & keukenmiddelen. Dit zorgt ervoor dat de materialen herkenbaar zijn voor de deelnemers, zodat ze later thuis verder kunnen experimenteren en ontdekken.

Mindful begeleiden

Samen met de groep wordt gekeken naar wat hun interesses en challenges zijn, en de inhoud van de activiteit wordt hierop afgestemd. Hierdoor ontstaat cocreatie, waardoor de deelnemers meer empowered worden, met als mogelijk resultaat dat ze beseffen dat een wetenschappelijke carrière misschien tot hun mogelijkheden behoort. 

Tijdens de workshops wordt er mindful begeleid. Dit houdt in dat de begeleiders (minimaal 1 op 10, maar soms meer) openstaan voor de verschillende deelnemers. Ze proberen iedereen een stem te geven en alle kinderen te betrekken in de activiteiten. De deelnemers steken zelf de handen uit de mouwen en gaan aan de slag; er wordt niet gepresenteerd. Natuurlijk is het hoofddoel dat iedereen er een leuke ervaring aan overhoudt.

Ervaringsdeskundige

In de #SciCommLunch van 16 februari sprak Rachel Plak over het betrekken van de personen waarover de wetenschap gaat, in de communicatie daarover. In haar geval nodigde ze ervaringsdeskundigen uit bij het bespreken van autisme. Ze koppelt op die manier de ervaringen van mensen met autisme aan de theorie over het onderwerp. 

Rachel is klinisch ontwikkelingspsycholoog, werkzaam als universitair docent Pedagogische Wetenschappen bij de Universiteit Leiden. Ze doet onderzoek naar kinderen met autisme, en geeft onderwijs over autisme. Zij maakte een podcastserie over de ervaringen van mensen met autisme voor het vak Autismespectrumstoornissen. 

Waarom ervaringsdeskundigen aan het woord laten?

Vanuit wetenschappelijk oogpunt zijn er nog veel vragen over autisme. Niet alleen ontbreekt het aan kennis over het onderwerp, maar zijn er ook veel stereotype beelden en hardnekkige misvattingen over hoe het is om te leven op het spectrum. 

De beste manier om korte metten te maken met gebrek aan informatie en desinformatie, is om mensen met autisme zelf aan het woord laten over hun ervaringen. Rachel gaf de podcastserie als huiswerk voor een college. “Door het luisteren naar de podcasts krijgen studenten een unieke inkijk in verschillende ervaringen van autistische personen. Zo maken ze kennis met de diversiteit van autisme,” aldus Rachel.

Zelf luisteren?

De podcast aflevering ‘Wat is autisme?’ van de Universiteit van Nederland is hier te beluisteren. Hierin neemt ervaringsdeskundige Jasper Wagteveld samen met Rachel stereotype beelden en hardnekkige misvattingen onder de loep. 

Deze aflevering is overigens geen onderdeel van de podcast serie voor studenten.

Ook meedoen aan inclusievere wetenschapscommunicatie?

De cocreatie van Ekoli lijkt zijn vruchten af te werpen. Op 29 april wordt, geïnitieerd door veel geënthousiasmeerde deelnemers, een inclusief wetenschapsfestival georganiseerd in Gent. Alle wetenschappers die hier aan mee willen doen worden van harte uitgenodigd om bij te dragen. Hier lees je meer informatie over het festival, inclusief de link om contact op te nemen.

Ook Lowlands Science, het wetenschapsprogramma van het grote muziekfestival Lowlands, nodigt wetenschappers uit om een onderzoeksvoorstel in te dienen om uit te voeren tijdens het festival. Een succesformule, voor de festivalbezoekers die op een toegankelijke manier kennis maken met onderzoek, maar ook voor de deelnemende wetenschappers die data kunnen verzamelen op het festivalterrein. Je kan je nog aanmelden tot eind maart. Lees hier de criteria voor het indienen van een onderzoek. 
Zin in een worst case scenario, wanneer de wetenschap niet aansluit bij het begrip van het grote publiek, lees dan dit blog op onze website. En wil je dit als wetenschapper in de toekomst vermijden? Wellicht ben je geïnteresseerd in onze training ‘online impact als wetenschapper’.